7.SINIF TÜRKÇE DERS KİTABI ANA METİN İNCELEMESİ

Yasin KUNDUZ 

4/A 102111021

7.sınıf Türkçe ders kitabında(Cem Ofset) 6 tema, Atatürk temasında 4 diğer temalarda 3 ana metin, 2 serbest metin ve 1 de dinleme metni vardır. Dinleme metinleri öğretmen kılavuz kitabında bulunmaktadır. Toplam 31 metin bulunmaktadır. Ana metinlerin türlerine baktığımızda 3 tane şiir, 4 tane deneme, 3 tane anı, 2 tane sohbet, 2 tane fıkra ve 1’er tane de mektup, makale, efsane, röportaj, biyografi bulunmaktadır. Öğretim programında aynı kaynaktan ikiden fazla metin alınmaması gerektiği belirtilmiştir. 7.sınıf Türkçe ders kitabında da 26 metin farklı yazarlardan, 2 metin Şevket Rado’dan 2 metin de Mehmet Önder’den alınmış. Milli Kültür ve Atatürk teması zorunlu tema olarak belirtilmiş. Metinlerle ilgili görsellere baktığımda 50 resim, 45 fotoğraf kullanılmış. Kitapta 21 sayfa ile en fazla güzel sanatlar temasına, 10 sayfa ile de en az okuma kültürü temasına yer ayrılmıştır. Metinler 12 punto ile yazılmıştır.

                     Okuma Kültürü

Temanın amacı olan okumayı öğrencilere sevdirmek, seçilen metinlerde görülmektedir. Bu bakımdan seçilen metinler tema ile uyumludur. 7.sınıf öğrencileri soyut işlemler dönemindedir. Bu temada da soyut ifadelere daha fazla yer verilmiştir. Görseller fotoğraf ağırlıklıdır. Görsellerde kütüphanelere ve kitap okuyan çocuklara yer verilmiştir.

Kitaplarla Kurulan Dostluk: Metnin türü şiirdir. Serbest ölçüyle yazılmıştır. Söz sanatlarından teşbih, teşhis, tekrir sanatlarına yer verilmiştir. Şiirde kitapların, çocukların hayal gücü üzerindeki etkisi anlatılmıştır. Aynı zamanda hem edebiyatımızdan hem de dünya edebiyatından yazarlara ve eserlere değinilerek öğrencinin bilgi sahibi olması amaçlanmış. Görsel olarak resimler kullanılmıştır. Çocukların hayal gücünü kullanmasına ve zenginleştirmesine yardım eden bu resimler içerikle uyumludur.

Kütüphaneler: Metnin türü denemedir. Metninde dünya edebiyatından yazarlara değinilmiş. Böylece “Kitaplarla kurulan dostluk” şiirinde olduğu gibi öğrencinin genel kültürüne olumlu etki yapılmış. Dünya edebiyatı yazarlarının söylenişi parantez içinde verilmiş. Böylece öğrencilerin yazarların isimlerini doğru telaffuz etmeleri sağlanmış. Mevcut eğitim sisteminde kitaplara daha fazla yer verilmesi gerektiğinden bahsedilmiş. Görsel olarak içerikle uyumlu fotoğraflar kullanılmıştır. Metinde anlatılanları desteklemek amacıyla öğretmen bir kütüphane gezisi düzenleyebilir. 

Okumak: Metnin türü sohbettir. Metinde soyut ifadeler somutlaştırılarak verilmiştir. Yani öğretim ilkelerinden somuttan soyuta ilkesinin özellikleri metinde görülmektedir. Öğretmen de metni işlerken bu ilkeyi kullanırsa ders daha verimli hale gelebilir. Kütüphaneler metninde olduğu gibi bu metinde de fotoğraflara yer verilmiştir. Bu bakımdan öğrencinin gerçekçi düşünmesine olumlu etki yapılmıştır. Öğrencilerin kitapları sevmeleri için çeşitli önerilerde bulunulmuştur. Okuyan ile okumayan karşılaştırılmış, öğrencilerin eleştirel ve yaratıcı düşünmesi amaçlanmıştır. Öğrenci öz eleşiri yapmaya yönlendirilmiştir. Metnin 5. ve 6. paragrafları öğrencinin seviyesine uygun değildir. Bu öğrencinin metinden kopmasına ve kazandırılmaya çalışılanları almamasına neden olabilir.

Atatürk

Temada Atatürk’ün kişiliği, ileri görüşlülüğü, fikirleri, bu ülkeye kazandırdıkları anlatmak amaçlanmış. Bu bakımdan seçilen metinler tama ile uyumludur. Temada Atatürk ilke ve inkılâplarından “Cumhuriyetçilik” ilkesine çok fazla yer verilmiş. Diğer ilkelere ise kısa kısa değinilmiş. Metinlerde bilgilendirme amacı vardır. Metinlerde kullanılan fotoğraflar temada anlatılanlar ile uyumlu ve aynı zamanda öğrencide merak uyandıracak şekilde seçilmiş. Fotoğraflarda genel olarak Atatürk’ün kişilik özellikleri ve gerçekleştirdikleri gösterilmeye çalışılmıştır. Dil ve üslup bilgilendirme amacına uygun olarak kullanılmıştır.

Atatürk’ün Düşünce Hayatı: Metnin türü makaledir. Metninde Atatürk’ün bilime ve gençliğe verdiği önem anlatılmış. Atatürk’ün çok okuyan biri olduğundan bahsedilerek okuma kültürü teması desteklenmiş. Bilgi verici bir metin olsa da her paragrafta farklı bir şeyler anlatılmış. Bu bakımdan metin kendi içinde tekrara düşmemiş ve sıkıcılıktan kurtulmaya çalışmıştır.

Elektronik Posta: Metnin türü mektuptur. Bir annenin, kızının sorusuna verdiği cevap ele alınmıştır. Metninde milli ahlak kavramı öğrencilerin kafasında şekillendirilmeye çalışılmış. Ama bu görsellerle desteklenmediği için başarılı bir metin değildir. Kitapta görsel kullanılmayan tek ana metindir. Mektup türünün kitapta yer alması olumlu olsa da Atatürk temasında yer alması türün kavranması açısından olumsuzdur. Çünkü mektuplar genellikle özlem, sevgi duygularını içerir. Ama bu tema bilgi verici olduğu için ve öğrenciler muhtemelen uyku halinde olacağı için öğrencilerin mektup türünü kavraması zorlaşmıştır.

Atatürk’ün Kişiliği ve Özellikleri: Metnin türü denemedir. Metinde Atatürk birçok yönüyle tanıtılmış. Cumhuriyetimizin çok zor şartlar altında kurulduğu ve ona sahip çıkılması gerektiği anlatılmış. Alıntılara yer verilerek anlatılanlar desteklenmiş. Alıntılarda günümüzde çok fazla kullanılmayan kelimelere yer verilmiş. Fakat kelimeler metnin bağlamından anlamı çıkarılabilecek kelimeler değildir. Bu yüzden kelimelerin öğrenilmesi zorlaşmıştır. Bu bakımdan öğrencinin sözcük dağarcığını geliştiremeyebilir. Aynı zamanda öğrencinin metinden kopmasına neden olabilir. Metinde tarih biliminden de yararlanılmış. Böylece aynı sınıfta okutulan diğer derslerle ilişki kurulmuştur. Metin çok fazla kısaltıldığı halde kitaptaki en uzun metindir. Metnin çok uzun oluşu dersin işleniş süresine uymamaktadır. Öğrencilerin dikkatini çekme konusunda başarısız bir metindir.

Atatürk’ten Anılar: Metnin türü anıdır. Metinde Atatürk’ün sanata ve sanatçıya verdiği önem ve devlet tiyatrosunun kuruluşu anlatılmış. Metnin çok uzun olmayışı ve anı türünde olması öğrencinin dikkatini çekme konusunda, bu temadaki diğer metinlere göre daha başarılıdır.

 Milli Kültür

Temada Türk kültürünün öğeleri ve bu öğelerin tarihi anlatılarak öğrencilerin bilgi sahibi olması amaçlanmış. Seçilen metinler de bu amacı destekleyici niteliktedir. Görsel olarak tamamen resimlere yer verilmiş, fotoğraf kullanılmamıştır. Metinler tarih biliminden yararlanmış. Böylece aynı sınıfta okutulan diğer derslerle ilişki kurulması amaçlanmış. Disiplinler arası yaklaşıma uyulmuş. Sohbet havasında bir üslup kullanılmıştır.

Bir Fincan Kahve: Metnin türü sohbettir. Metin ilköğretim 100 temel eserden biri olan “Aldı Sözü Anadolu” kitabından alınmıştır. Metinde tarih biliminden de faydalanılarak Türk kahvesinin tarihi anlatılmıştır. Açıklayıcı anlatım türü kullanılmış. Metinde anlatılanlar günlük hayatla ilişkilendirilmiştir. Beyitlerden, deyimlerden ve atasözünden yararlanılmıştır. Metinde günümüzden 16.yüzyıla kadar olan bir zaman ele alınmıştır. Bu bakımdan metinde yakından uzağa öğretim ilkesinin özellikleri görülmektedir. Öğretmen de metni işlerken bu ilkeyi kullanmalıdır.

Zaman Vurulan Kirkit: Metnin türü şiirdir. 11’li hece ölçüsüyle yazılmıştır. Şiirde el sanatlarımızdan halı dokumacılığı anlatılmıştır. Şiirde bilinmeyen kelimelere yer verilmemiştir. Bu yüzden anlaması kolay bir metindir. Ama öğrencilerin kelime dağarcığına herhangi bir etkide bulunmaz.

Kırkpınar’a Adını Veren Kırk Yiğit: Metnin türü fıkradır. Metninde Kırkpınar güreşlerinin tarihi anlatılmış. Metin içinde efsaneye de yer verilmiştir. Böylece metinler arası okuma yapılmıştır. Öğrencinin aynı metinde birden fazla türle karşılaşması adına olumludur. Güncel bilgilere yer verilmiş. Sayısal verilerden yararlanılmıştır. Betimleyici, öyküleyici ve açıklayıcı anlatım türlerine yer verilmiştir. Metinde anlatılanları pekiştirmek amacıyla birbirine benzeyen iki resim kullanılmıştır. Kitapta, spor ile ilişkilendirilebilecek tek ana metindir.

 Zaman ve Mekân

Temada tarihi özellikleri olan şehirlerimiz ve zamanı değerlendirmenin önemi anlatılmış. Coğrafi terimlerden yararlanılmış. Böylece aynı sınıfta okutulan diğer derslerle ilişki kurulmuş. Görsel olarak hem resimlere hem de fotoğraflara yer verilmiş. Metinlerde öğüt verici ve basmakalıp ifadelerin kullanılması, temanın amacını gerçekleştirmesini olumsuz etkileyebilir.

Bursa: Metnin türü efsanedir. Metinde Bursa’nın tarihi hakkında bilgiler verilmiştir. Bursa isminin nereden geldiği anlatılmıştır. Yeni kavramlar bilinen kavramlarla eşleştirilerek öğretilmeye çalışılmıştır. Böylece öğrencinin çağrışım ve çıkarım yapma yetenekleri geliştirilmek istenmiştir. Metinde krolojonik bir sıralama vardır. Bu yüzden yakından uzağa öğretim ilkesinin özellikleri metinde görülmektedir. Metinde tarihi olaylardan yararlanılmıştır. Bu yüzden öğretmen disiplinler arası yaklaşımı esas alarak metni tarih dersi ile ilişkilendirebilir. Metin çok uzatılmıştır. Dersin işleniş süresine uygun değildir. Seçilen görseller metinle uyumludur. Aynı zamanda görseller “Yeşili sev, doğayı koru.” mesajını vermektedir.

 Zamanı Kazanmak veya Kaybetmek: Metnin türü denemedir. Metninde yazım yanlışı vardır.“Yapamıyacağım” kelimesindeki gelecek zaman kipi daraltılmıştır. Yine bu metin gereksiz yere uzatılmıştır. Bir paragrafta anlatılanlar diğer paragraflarda da tekrar edilmiştir. Kendi içinde tekrara düşmüştür. Aynı zamanda öğüt verici cümleler kullanılmıştır. Bu yüzden öğrencilerin dikkatini çekme konusunda başarısız bir metindir. Kullanılan görseller metinle uyumlu değildir.

Odalar ve Sofalar: Metnin türü şiirdir. Mekân olarak Osmanlı evleri ele alınmış ve tasvirler kullanılarak anlatılmıştır. Bu görsellerle desteklenmiştir. Şiirde yeni kelimelere yer verilmiş ve bunlar bilinen kelimelerle benzetme ve kişileştirme yolu ile eşleştirilmiştir. Bu yüzden bilinenden bilinmeyene ilkesinin özelliklerini taşımaktadır. Öğretmen de metni işlerken bu ilkeyi kullanarak öğrencilerin bilmedikleri kelimeleri metnin bağlamından çıkarmasına yardımcı olabilir. 7’li hece ölçüsüyle yazılmıştır. Aynı zamanda bu şiirde söz sanatlarından teşbih ve teşhise yer verilmiştir.

            Duygular

Temada öğrencilere duyguların tarifi ve hangi hislerin sonucu oluşabileceği anlatılmıştır. Sadakat, sevgi, hüzün duygularını örneklendiren metinlere yer verilmiştir. Bu yüzden seçilen metinler tema ile uyumludur. Öğretmen bu temayı işlerken öğretim tekniklerinden istasyon yöntemini kullanarak dersi işleyebilir. Görseller tema ile uyumludur. Ama tamamen resim kullanılmıştır. Bu temada gerçekçilik açısından fotoğraflar kullanılsa daha öğretici ve pekiştirici olabilirdi. Temadaki metinlerde hayatilik ilkesinin özelliklerinin olduğu görülmektedir. Bu yüzden metinler günlük hayatla ilişkilendirilerek işlenirse daha verimli olur, verilmek istenenlerin kalıcılığı artabilir.

Bebek: Metnin türü anıdır. Metninde bir çocuğun başından geçen bir olay anlatılmıştır. Metnin bazı yerleri boş bırakılmıştır. Buraları öğrencinin düşüncenin akışına göre ve hissettiği duygulara göre doldurması istenmiştir. Yani öğrenciler tahmin ederek okuma yöntemini kullanmaya yönlendirilmiştir. Böylece öğrencinin yaratıcı düşünme yeteneğini kullanarak paragraf bütünlüğüne hâkim olması amaçlanmıştır. Ama bu metin 7.sınıfa uygun bir metin değildir. Çünkü o yaştaki çocukların gelişimine paralel değildir. 3. veya 4.sınıf ders kitabında yer alması daha uygundur. Bu yüzden öğrencilerin dikkatini çekme konusunda başarısız bir metindir. Tahmin ederek okuma yöntemine de uygun bir metin olmamıştır.

Saadet Yolu: Metnin türü denemedir. Metnin içinde öyküye de yer verilmiştir. Böylece metinler arası okuma yapılmıştır. Metninde hayvan sevgisi ve insan sevgisi anlatılmıştır. Aynı zamanda mutlu bir aile hayatının önemi vurgulanmıştır. Karşılaştırmalara yer verilerek öğrenci sorgulamaya ve yorum yapmaya yönlendirilmiş. Öğrencinin sevgi ve huzuru elde etmesi ve kendine güvenmesi amaçlanmıştır. Görseller metinde anlatılanları desteklemiştir.

İyimser Olmalı: Metnin türü fıkradır. Metin Fransızcadan Türkçeye çevrilen bir metindir. Dil ve üslup sınıf seviyesine uygundur. Metinde zıtlıklardan faydalanılmıştır. Sebep sonuç ilişkilerine yer verilmiştir. Böylece öğrencilerden empati yapmaları istenerek iyimser olmaları amaçlanmış. Seçilen görsellerde sevgi vurgulanmıştır. Böylece iyimserlik ve sevginin birbirini desteklediği anlatılmıştır.

Güzel Sanatlar

Temada resim, heykel ve tiyatro sanatlarının üzerinde durulmuştur. Özellikle ülkemizde az görülen sanatlardan resim ve heykel sanatına yer verilerek öğrencilerin dikkatini çekmek amaçlanmıştır. Metinlerde nesnel ve öznel yargılar iç içedir. 95.sayfadaki görsel hariç seçilen görseller tema ile uyumludur.

            Ali Rıza Bey ve Kırkambarı: Metnin türü biyografidir. Metinde ressam Ali Rıza Bey tanıtılmıştır. Resim sanatı ve bu sanatın öğeleri hakkında bilgi verilmiştir. Metinde sayısal veriler kullanılmıştır. İstanbul’un çeşitli mekânları kişiselleştirme kullanılarak betimlenmiştir. Yeni kelimelere yer verilmiştir. Bunlar metnin bağlamıyla ve görsellerle bilinen kelimelerle, kavramlarla ilişkilendirilmiştir. Öğrencinin sözcük dağarcığını geliştirmesi açısından başarılıdır. Görseller metindeki betimlemelere uygun olarak seçilmiştir.

Robin’den Aldığım Ders: Metnin türü anıdır. Almancadan Türkçeye çevrilen bir metindir. Dil ve üslup sınıfın seviyesine uygundur. Olayların akışı yavaştır. Bu yüzden öğrencilerin okurken uyuyabileceği tarzda bir metindir. Metinde yeni kelimeler ve terimsel ifadeler kullanılmış, betimlemeler başarılı bir şekilde yapılmıştır. Nesnel ve öznel yargılar iç içedir. Dünyadaki heykel sanatçılarından bahsedilmiş, sanatçıların isimlerinin telaffuzu parantez içinde verilmiştir. Doğru telaffuz açısından olumludur. İçerisinde heykel olan görseller kullanılmıştır. Bu bakımdan kullanılan görseller metin ile uyumludur.

Tufan Oflazoğlu ile Sohbet: Metnin türü röportajdır. Kitapta bir dergiden alınan tek ana metindir. Yazarın sadece edebi yönü ön plana çıkarılmıştır. Yazarın tiyatro hakkındaki görüşlerine yer verilmiştir. Soru cevap tarzıyla öğrencilerin dikkati çekilmeye çalışılmıştır. Ama öğrenciler pasif kaldığı için bu konuda başarılı olunamayabilir. Tiyatro türünden bir metne yer verilseydi öğrenciler aktif olurlardı ve kendini ifade etme, rol oynama, heyecanını kontrol etme, konuşma gibi yeteneklerini geliştirme fırsatını bulurlardı. Böylece tiyatroya olan ilgileri de artardı. Bence öğretmen bu metin yerine bir tiyatro metni bulup öğrencilere oynatmalıdır. Yıl sonu olduğu için de keyifli bir oyun ortaya çıkabilir, öğrenciler kendilerini geliştirebilir.

Sonuç olarak ana metinlere baktığımızda “Zamanı kazanmak veya kaybetmek” ve “Okumak” metinleri dışındaki metinler öğrencilerin seviyesine uygundur. Metinlerde soyut ifadeler somut ifadelere göre daha fazla yer kaplamaktadır. Bu da öğrencinin gelişim düzeyine uygundur. Serbest metinler ana metinleri destekleyici niteliktedir. Metinlerde kullanılan görsellere baktığımızda sayfa 24, 63 ve 95'teki görseller dışında seçilen görseller içerikle uyumludur. Görsel olarak resimlere daha fazla yer verilse de çocukların gelişim düzeylerine paralel olarak fotoğraflara da yer verilmiştir. Bu bakımdan öğrencilerin gerçekçi düşünmesine yardım edilmiştir. 3 metin dışında(sf. 25, 45, 56) diğer metinler dersin işleneceği süreye uygundur. 3 metin kısaltılmıştır. Bu metinlerde anlam bütünlüğü bozulmamıştır. Farklı şiir türlerine yer verilmesi öğrencinin şiirlerdeki çeşitliliği görmesi açısından önemlidir. Okumayı seven, araştıran, sorgulayan, milli kültür öğelerini bilen ve bunları koruyan, ülkesini tarihi ve coğrafi yönleriyle tanıyan, kendini seven, güvenen, güzel sanatlarla ilgilenen bireyler yetiştirmek amaçlanmıştır. Kitapta en çok deneme ve şiir türüne yer verilmiştir. Türkçe öğretim programına göre 7.sınıf Türkçe kitabında şiir, hikâye, anı, makale, deneme, tiyatro, sohbet (söyleşi), biyografi türlerine yer verilmelidir. Kitapta bu türlerden sadece tiyatroya yer verilmemiş, diğer türlerle ilgili örnek metinlere yer verilmiştir. Tiyatroya yer verilmemesi bir eksiklikse de programda yer verilmemesine rağmen fıkra, mektup, röportaj ve efsane türlerine yer verilmesi bu kitabın tür açısından zenginliği adına olumlu bir özelliktir. Ayrıca  “Kırkpınar’a adını veren kırk yiğit”,  “Bursa” ve  “Saadet yolu” metinlerinde metinler arası okuma yapılmıştır. Bu sayede öğrenci aynı metinde birden fazla türle karşılaşmıştır ve bu çeşitlilik ona okuma sevgisi, okuduğunu anlama, anladığını pekiştirme gibi olumlu özellikler kazandırması bakımından önemlidir. Birçok yeni kelimeye yer verilerek, öğrencilerin sözcük dağarcığını geliştirmesine çalışılmıştır. Bilinenden bilinmeyene, hayatilik, aktüalite, soyuttan somuta ve yakından uzağa öğretim ilkelerinin özelliklerini taşıyan metinler bulunmaktadır. Böylece metinler öğretmene hangi ilkeyi kullanması konusunda yardımcı olmuştur. Açıklayıcı, betimleyici ve öyküleyici anlatım türlerinden yararlanılmıştır. İlköğretim 100 temel eserden biri olan  “Aldı Sözü Anadolu” kitabından bir metin alınmıştır. Bu eserlerden daha fazla metinler alınarak eserler, öğrenciye tanıtılmalıdır. Bazı metinlerde tarih ve coğrafya dersi ile ilgili terimler kullanılmıştır. Bu metinler disiplinler arası yaklaşım kullanılarak tarih ve coğrafya dersiyle ilişkili olarak işlenebilir. Bursa metni hariç genel olarak metinlerde deyimlere ve atasözlerine çok az yer verilmiştir. Bu öğrencinin sözcük dağarcığını geliştirmesine ve ana dili etkili kullanmasına olumsuz etki eder.